مشاوره فنآوری اطلاعات

در دهه 1950، یک زمینه جدید مشاوره ظهور کرد. فناوری اطلاعت به عنوان حوزه ای از مشاوره، سهم بسیار بزرگ داشت. نه مشاوران مدیریت که در حوزه مشاوره سازمان تسلط داشتند و نه مشاورانی که به حوزه مشاوره عملیات ها مسلط هستند نمی توانستند به حوزه مشاوره فناوری اطلاعات وارد شوند. در عوض، افراد تازه وارد توانستند فرصتی را که به وسیله آن ایجاد شده بود را بدست بیاورند. این زمینه جدید، چه زمینه ای بود؟ کدام شرکت ها به آن مسلط می شوند؟ و چرا شرکت های مشاوره سازمان و استراتژِی نتوانستند از این فرصت جدید استفاده کنند؟

فناوری اطلاعات

فناوری اطلاعات شامل فراهم آوردن توصیه برای نصب و استفاده از سیستم های کامپیوتری الکترونیکی می باشد. مطابق با تعریفی که برای مشاوره مدیریت شد، اکثر خدمات مشاوره ای فناوری اطلاعات به جای مشاوره مدیریت به عنوان مشاوره کسب و کار شناخته می شوند که علاوه بر مشاوره، وظایف اجرایی مدیریت را نیز شامل می شود. در سال 1956، شرکت آی بی ام قوانین ضد انحصار مناسب را بوسیله دولت مرکزی در زمینه مشاوره فناوری اطلاعات تعیین کرد.

تازه واردان حوزه مشاوره فناوری اطلاعات

نه مهندسان صنعتی زمینه اول و نه مهندسان مدیریت زمینه دوم نتوانستند فرصت جدید مشاوره حوزه فناوری اطلاعات را تصاحب کنند و این در حالی بود که شرکت آی بی ام نیز از ورود به این حوزه برای ارائه مشاوره منع شده بود.

در این زمان، یک کارمند شرکت آی بی ام تصمیم گرفت این شرکت را ترک نماید و اقدام به تاسیس شرکت خدمات مشاوره ای حرفه ای فناوری اطلاعات نماید. نام این شرکت، سیستم های داده الکترونیک (EDS) و بنیانگذار آن کارمند شرکت آی بی ام  ” رز پروت ” آمریکایی بود.

پروت قبل از تأسیس این شرکت در سال 1962 به عنوان فروشنده در شرکت آی بی ام فعالیت می کرد.

شرکت های بزرگ حسابداری که در دهه 1930 به علت تغییر قوانین مجبور به خروج از حوزه مشاوره مدیریت شده بودند توانستند از فرصت بوجود آمده در دهه 1950 استفاده کنند و دوباره به حوزه مشاوره مدیریت البته در زمینه دیگر وارد شوند.

حسابداران نیز به حوزه مشاوره فناوری اطلاعات به جای ممیزی مدیریت وارد شدند.

ورود مجدد حسابداران

مثالی از یکی از شرکت های حسابداری که شروع به پیشنهاد خدمات مشاوره ای در این حوزه، برای اجرای سیستم های کامپیوتری در دهه 1950 کرد آرتور اندرسون بود.

فناوری اطلاعات به عنوان حوزه مشاوره مدیریت در سال 1955 دارای بازاری به اندازه یک میلیارد دلار آمریکا شد. در دهه 1960 هشت شرکت از بزرگترین شرکت های حسابداری در جهان که معروف به “بیگ ایت” بودند وارد مشاوره فناوری اطلاعات شدند.

این زمینه محدود به  حسابداران یا شرکت های امریکایی نبود. در دهه 1960 شرکت هایی از دیگر کشورها نیز به حوزه مشاوره وارد شدند. برای نمونه، در سال 1967 در فرانسه، پیشگام مشاوره فناوری اطلاعات با نام کاپگمینی (capgemini) تاسیس گردید.

یک سال بعد در هند، شرکت مشاوره “تاتا” تاسیس گردید. این شرکت و دیگر شرکت های مشاوره، در نصب و یکپارچه کردن سیستم های کامپیوتری متخصص شدند.

در سال 1982 قوانین ضد انحصار در آمریکا که بر علیه شرکت آی بی ام وضع شد بوده برداشته شد به دنبال حذف قوانین بازدارنده  در سال 1991  ، رضایت نامه امضا شده بوسیله شرکت آی بی ام در سال 1956 برداشته شد در نتیجه، شرکت آی بی ام وارد بازار مشاوره فناوری اطلاعات شد.

جمع بندی مطالب بخش های قبل نشان می دهد که توسعه مشاوره مدیربت در طول زمان بر حسب تجمیع زمینه های (عملیات، سازمان و استراتژی، فناوری اطلاعات) صورت می گیرد.

رشد مدارس و رسانه های کسب و کار

فناوری اطلاعات بعد از ظهورش تحولات بسیاری را به همراه داشت، از جمله این تغییرات  در طول دهه 1960 تمرکز بر رشد مدارس کسب و کار و رسانه های کسب و کار به واسطه مشاوره فناوری اطلاعات در آمریکا بود. مدارس کسب و کار و رسانه های کسب و کار باعث ایجاد موارد زیر گردید:

• تامین فارغ التحصیلان برای شرکت های مشاوره
• خلق دانش مدیریت
• مشروعیت دادن به مدیریت و مشاوره مدیریت

تاریخچه مشاوره مدیریت فناوری اطلاعات در ایران

مشاوره مدیریت در سطوح مدیریت کلان کشور و فعالیت‌های اقتصادی خصوصی از گذشته در کشور وجود داشته است ولی مشاوره مدیریت فناوری اطلاعات به شکل امروزی فقط به چند دهه برمی‌گردد. در زمینه نفت، فولاد، نیرو، مخابرات برخی زمینه‌های دیگر و تدوین برنامه‌های توسعه از گروه‌های مشاور خارجی استفاده شده است و شرکت‌های مشاور مختلف خارجی، به خصوص در زمینه‌های مدیریت مالی و حسابداری در ایران دفاتری را گشودند.

با گسترش فعالیت‌های صنعتی در کشور و انتقال تجارب سازمان برنامه سابق به وزارت صنایع و معادن، مرکز مشاوره فناوری اطلاعات و راهنمایی صنعتی در پایان دهه 30، برخی انجمن‌های مدیریتی و سپس سازمان مدیریت صنعتی به عنوان یک سازمان مشاوره در اوایل دهه 40 تشکیل و موجب استفاده بیشتر از خدمات مشاوره مدیریت و شتاب بیشتر این حرفه گردید.

فناوری اطلاعات در زمینه‌هایی مانند مطالعات صنعتی، طراحی واحدهای صنعتی، تعمیرات و نگهداری، سیستم انبارها، امور مالی، بازرگانی، سازمانی، پروژه های متعددی را تعریف و اجرا گردید.

همچنین با تشکیل سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران به عنوان بازوی وزارت صنایع و معادن و توسعه سخت افزاری و نرم‌ افزاری و گسترش ارتباطات صنعتی با صنایع کشورهای پیشرفته، حرفه مشاوره فناوری اطلاعات رشد بیشتری نمود و دریافت خدمات حرفه‌ای نیز ترویج گردید. در سال‌های اولیه بعد از انقلاب تعدادی از مشاوران از کشور خارج شدند و با توجه به وضعیت بنگاه‌ها، ارائه مشاوره فناوری اطلاعات توسط اساتید دانشگاه به صنایع تا حدودی گسترش یافت.

با تحولات بعدی که استفاده از سیستم‌های مختلف مانند سیستم انبارها، بودجه، مالی و حقوق و دستمزد، مطرح شد و آموزش‌های مدیریت گسترش بیشتری یافت، تعدادی از افراد جوان دانشگاه دیده و بعضاً تحصیل کردگانی که در سازمان‌ها و صنایع نیز به خدمت اشتغال یافته و یا به مشاغل مدیریت رسیده بودند به حرفه مشاوره  روی آوردند، ولی مشاوره مدیریت به شکل کاملاً حرفه‌ای هنوز وجود نداشت.

در دهه دوم بعد از انقلاب، ضرورت بازسازی کشور و صنایع، تدوین برنامه‌های توسعه اول و دوم، زمینه‌های ایجاد تحول در بخش‌های اقتصادی کشور را فراهم نمود.

الزامات برنامه سوم نیز از دو برنامه توسعه قبلی جامعیت بیشتری داشت و بنابراین ضرورت استفاده از خدمات مشاوران بیشتر شد.

تحولات جهانی و لزوم ایجاد ارتباط با نظام صنعت جهانی، بستر ساز طرح موضوعات کیفی در کشور گردید و شرایط کیفی محصول، توجه به استاندارد کردن محصولات و نیز استانداردهای مدیریت کیفیت مانند سری استانداردهای Iso 9000، تعدای از کارشناسان و مشاوران را بیش از پیش به این موضوع جذب نمود.

این موضوعات باعث گردید که تعدادی از سازمان ها به مشاوران خارجی نیز روی آورند و میل مشارکت افراد حرفه در عرصه‌های اقتصادی زمینه‌سازی برای تشکیل انجمن‌های صنفی در این گونه زمینه‌ها گردید تا بتوانند از منافع حرفه‌ای اعضاء دفاع کنند و در جستجوی جایگاه اجتماعی و تعامل با نظام اداری کشور بر‌آیند.