نگارش شده توسط :

دکتر محمود خانزاده  دکترای تخصصی  بازاریابی ، مشاور مدیریت در حوزه بازاریابی

(نگاهی اجمالی به تاریخچه پیدایش وب، تعریف شبکه های اجتماعی و کارکردهای آن)

مقدمه

امروزه فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی، به کلّیه‌ی فضاهای اجتماعی، سازمانی و فردی در جوامع بشری نفوذ نموده و شیوه زندگی روزمره افراد را تا حدود قابل ملاحظه‌ای تحت تأثیر قرار داده است.

بهره گیری از این فناوری‌ها، به مثابه وقوع یک ” چرخش پارادایمی ” در زندگی فردی و اجتماعی انسان است که در آن حتی مفاهیم کهن نیز با هندسه معرفتی جدیدی قابل شناخت هستند.

به تعبیر مانوئل کاستلز[۱]، فناوری های نوین اطلاعات، نقاط دور عالم را در شبکه‌های جهانی به یک دیگر پیوند می‌دهند.

همچنان که الگوهای ارتباطی به طور روز افزونی از مرزهای ملی فراتر می رود آمار اتصال به اینترنت و کاربران آن  به طور تصاعدی در حال رشد است.

انتشار پرشتاب اینترنت، ماهواره و فناوری های دیجیتالی، ارتباط همزمان میان بخش های وسیعی از جهان را ممکن ساخته است در نتیجه بسیاری از کنترل های ملی اطلاعات بی اثر شده اند.

ارتباطات رایانه ای مجموعه ای از اجتماعات مجازی[۲] را به وجود می‌آورند و در نتیجه‌ی آن، همه ساختارها و فرآیندهای مادی ومعنوی بشری دگرگون می‌شوند (محکم کار و حلاج، ۱۳۹۲).

فضای مجازی، دنیای وسیع و پیچیده‌ای است که گروه‌ها و افراد مختلف با گرایش‌ها، باورها و اعتقادات گوناگون در آن زندگی می‌‌کنند.

واژه زندگی در این فضا به اشتباه به کار نرفته است چرا که توأمان و همگام با دنیای واقعی و شاید بیشتر، بر وجود آدمی و باورهایش اثر می‌گذارد.

فضای مجازی مکانی است که فرد می‌تواند فعالیت های دنیای واقعی خود را به آن وارد کند.

از خصوصیات بارز این فضا، بی مکانی و بی زمانی است.

از بین رفتن فاصله‌ی مکانی، افزایش بی‌سابقه‌ی توان انسان ها برای مبادله و مراوده با یکدیگر فرآیند هویت یابی جمعی افراد را دگرگون کرده است ( منتظرقائم، ۱۳۸۱).

شبکه های اجتماعی از گروه هایی عموما فردی یا سازمانی تشکیل شده اند که از طریق یک یا چند وع از وابستگی ها به هم متصل اند و در بستر یک جامعه اطلاعاتی پیچیده، کارکرد موثر شبکه همگرا را تصویر می کنند و موفقیت و محبوبیت آنها به دلیل داشتن رنگ و بوی اجتماعی است (رحمان زاده، ۱۳۸۹).

در واقع، شبکه‌های اجتماعی، نسل جدیدی از وب سایت ها هستند که این روزها در کانون توجه کاربران شبکه جهانی اینترنت قرار گرفته است.

این گونه سایت ها بر مبنای تشکیل اجتماعات برخط[۳]  فعالیت می‌نمایند و هرکدام دسته ای از کاربران اینترنتی را با ویژگی خاصی گرد هم می‌آورند.

به سبب حجم ارتباطات گسترده ای که در محیط این شبکه ها امکان پذیر است و همچنین امکان برقراری ارتباط با مشخصات غیرواقعی، این سایت ها سهم قابل توجهی از کل زمان صرف شده در اینترنت را در جهان به خود اختصاص داده اند (محکم کار و حلاج، ۱۳۹۳).

این پیشرفتها در شیوه‌ی ارتباط افراد با یکدیگر، فرصتها و تهدیداتی را برای مدیران و صاحبان کسب و کارها ایجاد کرده است.

مصرف‌کنندگان در فضاهایی مانند فیس بوک[۴]، یوتیوب[۵] و یا توئیتر[۶] زمان زیادی را صرف به اشتراک گذاردن تجربیات یکدیگر پیرامون برند در این فضای ارتباطی جدید می‌کنند.

ازآنجا که در فضایِ این شبکه های اجتماعی، محتوا[۷] توسط کاربران و به صورت تعاملی ایجاد می‌شود قدرت افراد و اجتماعات برای اثرگذاری بر برندهای موجود و یا حتی جاودانه کردن برندهای قدیمی، در حال افزایش است.

[۱] . Manuel Castells

[۲] . Virtual Communities

[۳] . Online Communities

[۴] . Facebook

۲ . YouTube

[۶] . Twitter

[۷] . Content

جهان وب و ساختار وب 

Word Wide Web

 

برنرز لی[۱] یک پژوهشگر علوم رایانه و کارمند موسسه سرن[۲] در نزدیکی ژنو، در ماه مارچ سال ۱۹۸۹ پیشنهاد اولیه وب امروزی را مطرح کرد پیشنهاد ارائه شده قرار بود که یک سیستم ارتباطی برای موسسه سرن شود اما برنرز لی به زودی متوجه شد که این ایده قابلیت جهانی شدن را دارد.

برنرزلی به همراه رابرت کایلیالو[۳] این پیشنهاد را به عنوان پیوند و دسترسی به اطلاعات مختلف به صورت تارنمایی از گره‌هایی که کاربران به دلخواه میان آنها حرکت می‌کنند ارائه دادند (Berners-Lee, 1989).

اگرچه عبارت WWW و اینترنت بعضی وقت ها به جای یکدیگر به کار برده می‌شوند اما هم در زندگی روزمره و هم در موضوعات آکادمیک، باید به این نکته توجه داشت که WWW یک نوع خدمت محسوب می‌شود و در واقع نوعی کاربرد محسوب می‌شود که بر روی زیر ساخت اینترنت قرار می‌گیرد.

در یک تعریف که به صورت همگانی پذیرفته شده است وب را به عنوان همه وسیله های به هم مرتبط شده تعریف کرده اند (O’Reilly and Battelle, 2009). در حقیقت، اینترنت به عنوان یک زیر ساخت، و به صورت تخصصی‌تر وب به عنوان یک فضای اطلاعاتی چند رسانه‌ای کاربرپسند، نه تنها انقلاب عظیمی در روش‌های ارتباطی افراد و سازمان ها ایجاد کرده بلکه توانسته روش دسترسی افراد به اطلاعات و تعامل آنها را در طیف گسترده‌ای از فعالیت های روزانه نیز متحول نماید.

نسل دوم خدمات مبتنی بر وب یا وب۲  با رابط کاربرپسند و توانایی برای خلق محتوای تولید شده بوسیله کاربران، موجب ایجاد تحول در ارتباط میان کاربران با افراد دیگر و با سازمان ها گردیده است.

نسل دوم خدمات مبتنی بر وب، وب را از یک حالت ” یک به چند[۴] ” تبدیل به حالت ” چند به چند[۵]” کرده است و به طور همزمان موجب ایجاد ارتباط “نفر به نفر[۶]” نیز بین کاربران اینترنت گردیده است .(Hirst and Harrison 2007)

مطابق با کنسرسسیوم جهان وب[۷]، وب تاثیرات بیشماری در جامعه، علم، صنعت و کسب و کار دارد: در جامعه و فرهنگ، وب فراهم کننده روش های جدیدی از روابط انسانها بوده و دسترسی به اطلاعات و دانش را در همه حوزه های زندگی روزانه از مذهب گرفته تا سلامتی، سیاست و تجارت متحول ساخته است.

در موضوعات علمی، وب روش انجام تحقیقات به‌وسیله دانشمندان را به شدت تغییر داده است: وب مدت زمان دسترسی به حجم بالایی از اطلاعات را به شدت کاهش داده، همکاری و ارتباط میان محققان را تسهیل نموده و به عنوان یک پایگاه جدید برای هدایت پژوهش های علمی اولیه محسوب می‌شود.

در بخش صنعت نیز از وب در حوزه های مختلف مصرفی و صنعتی برای جمع آوری و اطلاعات و همچنین مدل های مختلف کسب و کار استفاه می گردد (Alford, 2000).

وب به عنوان یک عنصر اساسی برای فعالیت های تجاری محسوب می شود که امکان خدمت رسانی به مشتریان را در هر جایی از جهان امکانپذیر می‌سازد و باعث افزایش سرعت، دقت، دسترسی و مناسب بودن می‌گردد.

از نقطه نظر کاربردهای بازاریابی وب، در نیمه دوم دهه‌ی نود، محققان این رشته، بحث های مربوط به کاربرد اینترنت در این رشته را شروع کردند.

وب ها مصرف‌کنندگان را قادر می‌سازند که اطلاعات موجود در مورد موضوع خاصی را به اشتراک بگذارند، بحث کنند، راه حل هایی را برای مسایل ارائه دهند و پیشنهاداتی را برای محصول یا برند ارائه نمایند و باعث تغییر پارادایم در ارتباطات بازاریابی[۸] شده اند (Van Raaij, 1998).

 

واژه وب  برای اولین بار توسط دینوسی[۹] (۱۹۹۹) مطرح گردید. موسر و اوریلی[۱۰] (۲۰۰۶) وب ۲ را به عنوان  مجموعه ای از روند های اقتصادی، اجتماعی، و تکنولوژیکی می‌دانند که به طور کلی پایه نسل بعدی اینترنت را تشکیل می‌دهد و دارای  قابلیت های مشارکت کاربران، باز بودن و شبکه ای بودن هست”.

وب  به عنوان یک فرایند در حال پیشرفت و بدون توقف است که هنوز هم تاثیرات خود را در انواعی از نظام ها و زندگی روزمره بر جای می‌گذارد (Hirst and Harrion, 2007).

وب  به دموکراتیزه[۱۱] کردن کشورها کمک می‌کند (Sedra 2011; Howard, 2011) روزنامه نگاری شهروندی را فعال می‌سازد (Gillmor, 2004; Glaser 2006) به شکل گیری جوامع آنلاین[۱۲] کمک می‌کند (Xin, 2009) موجب شکل گیری جوامع مجازی[۱۳] مصرف شده و باعث قدرتمند تر شدن مصرف کنندگان می‌شود و موجب توسعه یافتن ارتباطات شفاهی[۱۴] در روابط می‌گردد (De Valck et a., 2009;  Urban, 2003; Ho and Chang, 2010).

 

[۱] . Tim Berners- Lee

[۲] . CERN

[۳] . Robert Cailliau

[۴] . One to many Channel

[۵] . Many to Many

[۶] . One to One

[۷] . W3C

[۸] . Marketing Communications

[۹] . DinNussi

[۱۰] . Musser and O Reily

[۱۱] . Democratization

[۱۲] . Online Communities

[۱۳] . Virtual communities

[۱۴] . Word of Mouth Communities

فضای مجازی 

Virtual Space

 

وقتی صحبت از فضای مجازی به میان می‌آید مردم اغلب به کامپیوتری فکر می‌کنند و اینکه به اینترنت متصل است در حالیکه این فقط بخش بسیار کوچکی از فضای مجازی را تشکیل می دهد.

از نگاه دیوید بل[۱] (۲۰۰۱) فضای مجازی فقط مجموعه‌ای از سخت افزار نیست بلکه مجموعه‌ای از تعاریف نمادین است که شبکه‌ای از عقاید و  باورها را در قالب داد و ستد بیت[۲] رد و بدل می‌کنند (شاه قاسمی، ۱۳۸۵).

فضای مجازی در واقع نامی است که تعداد زیادی از کاربردهای امروز فناوری های جدید ارتباطی را دربر می‌گیرد.

این نام نخستین بار بوسیله ویلیام گیبسون[۳] در رمان نورومانسر[۴] (۱۹۸۴) ابداع شد (Holms, 2005). همانطور که کاترین هایلس[۵] (۱۹۹۶) نشان می‌دهد دیدکاه گیبسون خود به ‌خود به وجود نیامده است و دگرگونی های  مبتنی بر فناوری های انجام شده در دهه های ۱۹۸۰ و ۱۹۹۰ نقش زیادی در ظهور این اصطلاح داشت. فلیشی[۶] (۲۰۰۲) نشان می‌دهد که ظهور فضای مجازی در واقع درست بعد از پایان جنگ جهانی دوم و با راه افتادن موج فناوری های جدید کامپیوتری در فرم اولیه آن اتفاق افتاد (شاه قاسمی، ۱۳۸۵).

دهقان (۱۳۸۴) معتقد است فضای مجازی یک شبکه‌ی گسترده جهانی است که شبکه های مختلف رایانه ای در اندازه های متعدد و حتی رایانه های شخصی را با استفاده از سخت افزارها و نرم افزارهای مختلف و با قرارداد های ارتباطی به یکدیگر وصل می‌کنند

فناوری های ارتباط راه دور اساس فضای مجازی را تشکیل می‌دهند (ویتاکر، ۲۰۰۴).

هر چند برخی از این فناوری ها مانند تلگراف و تلفن در اوایل قرن نوزدهم اختراع شده بودند اما همه گیر و ارزان شدن این فناوری ها و بالارفتن توان فنی آنها که شرط اصلی ظهور فضای مجازی است در چند سال اخیر اتفاق افتاده است.

[۱] . David Bell

[۲] . Bit

[۳] . William Gibson

[۴] . Neuromancer

[۵] . Katherin Hyles

[۶] . Flichy

شبکه های اجتماعی

social media

ظهور برنامه های کاربردی[۱] تحت وب[۲]  که معمولا با واژه‌ی شبکه‌های توصیف می‌شوند در درجه اول، به عنوان مسئول بسیاری از رفتارهای های مصرف کننده شناخته می‌شوند که در ارتباط با برنامه های کاربردی تحت وب هستند.

این رفتارها شامل توانمند سازی مصرف‌کننده[۳]، توسعه تبلیغات شفاهی و افزایش عدم اعتماد به فعالیتهای بازاریابی انبوه سنتی است (Kaplan and Haenlein, 2010).

وب  نه تنها به عنوان یک رسانه انبوه عمل می‌کند بلکه فعالیت هایی به مراتب بیشتر و گسترده تر از آن را نیز در بر می‌گیرد.

مرور ادبیات نشان می‌دهد که هنوز توافق واحدی بر روی واژه های مورد استفاده برای توصیف شبکه‌های اجتماعی وجود ندارد با توجه به جوان بودن مفاهیم مورد استفاده، این موضوع تا حدودی قابل انتظار است.

 تعریف شبکه‌های اجتماعی

با توجه به انواع واژه های مورد استفاده برای توصیف شبکه‌های اجتماعی، تعجب انگیز نیست که یک تعریف رسمی و پذیرفته شده برای این واژه وجود نداشته باشد (Xiang and Gretzel 2010).

شبکه‌های اجتماعی تعاریف متعددی را در بر می‌گیرد که در زیر برخی از این تعاریف آمده است:

• طبق تعریف لغت نامه آنلاین مریام-وبستر[۴]، شبکه‌های اجتماعی عبارتند از شکل هایی از ارتباطات اجتماعی که از طریق آن، کاربران به خلق ارتباطات آنلاین جهتِ به اشتراک گذاری اطلاعات، ایده ها، پیام های شخصی و دیگرا محتواها می‌پردازند (Taprial and Kanwar, 2012).

دیوید میرمان اسکات[۵] شبکه‌های  اجتماعی و تفاوت آن با رسانه های رایج را چنین بیان می‌کند:

• این رسانه ها امکانی را فراهم می‌آورند که افراد در آن به صورت آنلاین به تبادل نظر، محتوا[۶]، فکر و ارتباطلات می پردازند و این نوع رسانه از آن رو با رسانه های رایج تفاوت دارد که هر کسی می تواند در رسانه اجتماعی اثر خلق کند، نظر بدهد و به محتوای آن بیفزاید (عاملی به نقل از اسکات ۲۰۱۰).
• شبکه‌های اجتماعی گونه ای از رسانه‌ها هستند که بعد از رسانه های جمعی ظهور یافته و امکان تعامل میان تولیدکننده پیام و دریافت کننده آن را فراهم می آورند، بدین معنا که در این رسانه ها مخاطب و یا گیرنده پیام، منفعل نبوده و به تعامل پویا و فعالانه با پیام، فرستنده، فرآیند ارسال و دریافت و بستر ارائه پیام می پردازد و امکان ایجاد تغییرات در پیام ارسالی و بازنشر آن را دارد که به افراد دیگر پیامی ترکیب شده با اندیشه ها و آموز ه های فکری خود را بازنشر دهد (Putnam, 2000).
• بولتون و همکارانش[۷] (۲۰۱۳) شبکه‌های اجتماعی را به عنوان هر نوع خدمات آنلاینی که از طریق آن کاربران می‌توانند به خلق و اشتراک گذاری انوع مختلفی از محتواها بپردازند تعریف کرده اند (Bolton and et al., 2013).
• هلن صدیق بنای معتقد است هر چند شبکه های اجتماعی واژه ای است که برای نامیدن گروهی از افراد که در میان خود دارای ارتباطات وسیع و مستمر هستند و یک حلقه منسجم ارتباطاتی را تشکیل می دهند به کار می رود اما این واژه امروزه عمدتاً برای نامیدن پایگاه های اینترنتی به کار می رود که افراد با عضویت در آنها امکان دستیابی به اطلاعات سایر اعضا، آشنایی با علایق آنها، به اشتراک گذاری تولیدات متنی، صوتی و تصویری و نیز تشکیل گروه هایی بر اساس علایق مشترک با برخی از دیگر اعضای پایگاه را پیدا می کنند (صدیق بنای، ۱۳۸۷).
• بر اساس تعریف آندره امکاپلن و مایکل هانلین[۸] (۲۰۱۰) شبکه‌های اجتماعی گروهی از برنامه های کاربردی مبتنی بر اینترنت هستند که با اتکا به بنیان های فناورانه وب ۲[۹]، امکان ایجاد و تبادل محتوای تولید شده به وسیله کاربران را می دهد ( Kaplan and Haenlein, 2010).در یکی از اخرین تعاریف که برای شبکه‌های اجتماعی ارائه شده است هافیمن و همکارانش (۲۰۱۳)[۱۰] شبکه‌های اجتماعی را اینگونه تعریف کرده است:
• مجموعه ای از ابزارهای موبایلی و برنامه های کاربردی مبتنی بر وب که به مردم اجازه ایجاد و استفاده از محتوا را می دهد که می تواند بوسیله سایر افراد استفاده یا ایحاد گردد و توانایی و قدرت  ارتباطات را بالا می برد .

 

قدرت شبکه های اجتماعی

شبکه های اجتماعی، پیشینه ای به قدمت حیات بشر داشته و پیوندی آشکار با همزیستی اجتماعی انسان ها در کنار یکدیگر دارند.

آن چه قابلیت شبکه‌های اجتماعی عصر کنونی را از گذشته متمایز می سازد، بستر شکل گیری شبکه های اجتماعی و مکانیزم های ارتباطات درونی آن ها است.

این قابلیتها، توانایی تغییر در معادلات سنتی قدرت را نصیب این شبکه ها نموده است.

قابلیت مهم این شبکه ها، امکان ورود کنش‌گران جدید و وجود فضای تعامل گسترده با دیگران، تولید آزادانه محتوا، اشتراک گذاری دانش و اطلاعات، و استقلال آن ها از مراکز قدرت رسمی است.

در شبکه‎های اجتماعی فضای مجازی[۱۱]، قدرت کنترل رسمی جریان اطلاعات، به نفع بازیگران جدید، محدود شده و شبکه روابط بین کنش گران، سرمایه اجتماعی عظیمی را خلق کرده است.

از یک سو، با گستردگی واسطه های انتشار اطلاعات، تمرکز قدرت در کنترل اطلاعات از میان رفته است و از سوی دیگر، کانونهای قدرتی که در شبکه های اجتماعی، پیرامون ارزش ها، ایده ها، و علایق مشترک شکل گرفته اند، در عرصه های اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی در نقش بازیگران قدرتمند، اظهار وجود کرده اند.

به دلیل نوع بهره برداری که از شبکه های اجتماعی مجازی به عمل آمده، شاید این گمان تقویت شده باشد که الگوی کارکرد شبکه های اجتماعی، عمدتاً تأثیرگذاری بر نهاد قدرت سیاسی است.

وقوع رخدادها و تحولات سیاسی در خاورمیانه، آفریقا و انگلستان، می‌توانند گواهی بر این گمان عمومی باشد.

اگر چه نمی توان نقش تأثیرگذار شبکه های اجتماعی را در این حوادث نادیده گرفت، اما نه منحصر نمودن نقش شبکه های اجتماعی مجازی به چنین کارکردی، مقرون به واقعیت است و نه منتسب کردن علت غایی این تحولات به شبکه های اجتماعی و نادیده گرفتن سایر عوامل ایجادی حوادث مذکور.

این برداشت از نقش شبکه های سایبری، همان چیزی است که برخی از آن به عنوان ” توهم شبکه”  تعبیر کرده اند.

نکته کلیدی فهم عملکرد شبکه های اجتماعی و مرزبندی بین ” توهم” و ” واقعیت”  نیز در همین نکته نهفته است که آن چه در فضای شبکه می‌گذرد چه نسبتی با واقعیات فضای فیزیکی دارد (بابایی، ۱۳۹۰).

محدود کردن قدرت تأثیرگذاری شبکه های اجتماعی مجازی به جنبه های سیاسی، نگرشی کوته انگارانه و تک بعدی به این مقوله است و به معنای غفلت از سایر ابعاد قدرت این پدیده است.

شبکه های اجتماعی عمومی سایبر، در عین حال که می‌توانند کارکرد آموزشی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی داشته باشند، دارای کارکردهای سیاسی هم هستند.

امروزه، رواج تجارت الکترونیکی و کسب و کارهای آ نلاین، موجب ارتقاء جنبه اقتصادی شبکه های اجتماعی مجازی شده است.

شرکت ها، سازمان ها و صاحبان کسب و کارهای کوچک می‌توانند از طریق شبکه های اجتماعی، تراکنش و داد و ستد مالی وسیعی داشته باشند.

افزون بر ارتباطات صنفی که در بستر شبکه های اجتماعی تخصصی شکل می‌گیرد و متضمن منافع اقتصادی عظیمی برای طرفین است، از دیدگاه تجاری هر کاربر شبکه های اجتماعی می‌تواند یک مشتری بالقوه تلقی شود.

داده های مربوط به رفتار کاربران در شبکه و تعاملات و علایق آنان می‌تواند منبع اطلاعاتی مهمی برای شرکتها، سازمان ها و دولت ها باشد.

از این رو، کشف علایق انبوه کاربران شبکه و قرار دادن محصولات و خدمات مورد نظر در معرض دید آنان، برای تولیدکنندگان محصولات و خدمات اهمیت ویژه‌ای دارد.  مدیران شبکه های اجتماعی نیز با دریافت هزینه و در اختیار قرار دادن اطلاعات مرتبط با خدمات و تولیدات شرکت ها، از مدل های گوناگونی برای انتشار حجم عظیمی از تبلیغات در بین کاربران بهره می‌برند.

این اطلاعات می تواند از دو منبع پروفایل و محتوای تعاملات کاربران استخراج شود.

شاید اشاره دقیق به حجم گردش مالی حاصل از تجارت الکترونیکی از طریق شبکه های اجتماعی مجازی دشوار باشد، اما نگاهی به آمار میلیاردی کاربران شبکه های اجتماعی، می‌تواند پتانسیل اقتصادی موجود در آن ها را نشان دهد.

توانایی موج آفرینی، فضاسازی، و به کارگیری ماهرانه نمادها، ارزش ها و الگوها، نمایانگر قدرت تأثیرگذاری فرهنگی و اجتماعی شبکه های اجتماعی است.

کاربران شبکه های اجتماعی ممکن است یک نوجوان، یک جوان، فردی کهنسال یک دولت باشند.

آن چه مهم است فضای تکاپو و دامنه اثرگذاری آنان است.

تلاش کاربران شبکه های اجتماعی در اشتراک گذاری و تبادل اطلاعات، تعامل با سایرکاربران، شکل دادن به سلایق و جلب نظر آنان و پدید آوردن نوعی قدرت نرم  است؛ به گونه ای که بتوانند از آن، در تداوم کاربری فضای فیزیکی بهره ببرند.

کاربران شبکه های اجتماعی با بهره مندی از قدرت پنهان این شبکه ها به ترویج دیدگاه ها، ارزش ها و حتی همگانی کردن مطالبات خویش پرداخته و با استفاده از حمایت های مجازی، از آن به عنوان اهرم فشار در فضای فیزیکی استفاده می‌کنند.

قدرت سایبری می‌تواند برای رسیدن به اهدافی در درون فضای مجازی، یا خارج از آن مورد بهره برداری قرار گیرد  (محکم دار و حلاج، ۱۳۹۳).

 

کارکرد شبکه های اجتماعی

در این بخش به انواع مختلف کارکردهای شبکه های اجتماعی پرداخته می‎شود که در موقعیت های مختلف ظهور می‌یابند:

• تغییر شکل ارتباطات

یکی از ویژگی های شبکه‌ی اجتماعی، تغییر شکل ارتباطات گفتمانی است.

در پایان دهه اول قرن بیستم شبکه های اجتماعی نظیر فیس بوک و توییتر راه های برقراری ارتباط بین انسان ها را تغییر داده اند.

به گفته متخصصان ارتباطات، شبکه های اجتماعی بیش از پیش رابطه های چهره به چهره را کاهش می‌دهند و در مقابل به گسترش روابط مجازی و دیجیتالی کمک می‌کنند.

• تعیین سطح سرمایه اجتماعی

شبکه های اجتماعی اینترنتی می‌تواند به عنوان منبعی برای تعیین سطح سرمایه اجتماعی مورد سنجش قرار گیرد.

اعتماد به عنوان سنگ بنای سرمایه اجتماعی و عامل تعیین کننده سطح سرمایه اجتماعی است.

چرا که امروزه اعتماد به شبکه های اجتماعی اینترنتی می‌تواند عاملی مهم برای میزان و نحوه استفاده از این شبکه ها باشد.

 

 

شکل ۲-۳  کارکردهای شبکه های اجتماعی

• عدم نیاز به حضور فیزیکی و برآوردن نیازها

نتایج مطالعات محققان مختلف نشان داده است که افراد با حضور در شبکه های اجتماعی و استفاده از گونه های مختلف رسانه های اجتماعی از مزایای حضور در این فضای مجازی نظیر حمایت اطرافیان، اطلاعات، عواطف و احساسات برخوردار شده و اغلب جوانب زندگی واقعی خود را که نیازمند حضور فیزیکی افراد در کنار یکدیگر نیست، در این اجتماعات مجازی دارا باشند.

• پویایی

شبکه های اجتماعی مجازی محیط مساعدی را برای مشارکت افراد در جامعه مجازی، برقراری روابط نمادین، کشف مجدد خود و باز تعریف هویت های دینی، اجتماعی، سیاسی و … را  فارغ از محدودیت ها و عوامل سرکوب کننده از طریق تعاملات مجازی و نمادین فراهم می‌کنند.

شبکه های اجتماعی مجازی نیاز افراد را به دوست یابی و تبادل اطلاعات تأمین می‌کنند.

فیسبوک یکی از این شبکه ها بود که نزد کاربران ایرانی اهمیت و جایگاه بالایی پیدا کرد و پر بازدید بودن آن را شاید بتوان به این دلیل دانست که می تواند شرایطی را برای بازسازی و خلق مجدد هویت ها در فضای مجازی ایجاد کند.

عرصه عمومی در فضای مجازی در ایران نه به معنای هابرماسی بلکه به گونه ای دیگر به وجود آمده است و آن معنا، شکل گیری عرصه هایی برای ایجاد، گسترش و تقویت روابط و مناسبات میان افراد با یکدیگر یا به تعبیر دیگر عرصه هایی برای شکل گیری، تقویت و شفاف شدن هنجارها و قواعد اخلاقی است.

 

• ایجاد جامعه جدید

شبکه‌ی اجتماعی مجازی فضایی است که اجازه می‌دهد افراد در جامعه جدید زندگی کنند و در عین حال از مزایای جامعه بودن را هم استفاده نمایند.

جایی که روابط چهره به چهره، همدلانه و عاطفی در کنار روابط اقناعی قرار می‌گیرد.

اغلب جامعه شناسان اخیر سعی کرده اند ویژگی های قابل دفاعمعیت و اجتماع را با هم ترکیب کنند.

به این معنی شبکه های اجتماعی، جماعت هایی در وضعیت مدرن و واسطه ای میان  جامعه و دولت های مدرن هستند که وارد مسایل مربوط به امور عمومی می‌شوند (امیرپور و گریوانی، ۱۳۹۲).

[۱] . Applications

[۲] . Subset of web

[۳] . Consumer Empowerment

[۴] . Merriam – Webster

[۵]. David Meerman Scott

[۶] . Content

[۷] . Bolton et al., 2013

[۸] . Andreas M. Kaplan and Michael Haenlein

[۹] . Web 2.0

[۱۰] . Hoffiman and et al

[۱۱] . Cyber