تحلیل صنعت مشاور مدیر در چارچوب نیروهای رقابتی پورتر

نیروهای رقابتی – و نقش مشاور مدیر

در این بخش، مروری بر ارکان اصلی صنعت مشاوره‌ی مدیریت، ارائه می‌‌شود. به این منظور، از چارچوب نیروهای رقابتی پورتر (شکل ۱) استفاده می‌کنیم و هر کدام از این ۵ گروه بازیگر در عرصه­‌ی صنعت مشاوره را شرح می‌دهیم: رقبا، خریداران، تأمین‌­کنندگان، شرکت‌های جایگزین و شرکت‌های جدید. رقبا، شرکت‌های لازم و پابرجا در صنعت مشاوره‌ی مدیریت محسوب می‌‌شوند.

خریداران، مشتریان این شرکت‌های مشاور مدیر هستند. از آنجایی که مشاوره‌ی مدیریت، کسب و کاری درگیر با افراد است، تأمین‌کنندگان اصلی آن، افراد علاقه­‌مند به کار کردن برای شرکت‌های مشاوره‌ی مدیریت هستند. شرکت‌های جایگزین  مشاور مدیریت، به گزینه‌هایی نظیر حل مسایل مدیریتی مشتری و پیاده سازی راه‌­حل‌ها بدون کمک گرفتن از مشاوران مدیریت، اشاره می‌کند. جایگزین‌های دیگر، شرکت‌های تحقیقاتی، مؤسسات تبلیغات و سازمان‌های خیریه­‌ای متشکل از متخصصان بازنشسته­‌ی مشاوره هستند که رایگان، برخی مدیران (برای مثال، مدیران سازمان‌های غیرانتفاعی یا مدیران کشورهای در حال توسعه) را راهنمایی می‌‌کنند.

شرکت‌های جدید (تازه واردان)، عبارتند از شرکت‌هایی که به تازگی تأسیس شده‌­اند و همچنین شرکت‌های قدیمی‌ در صنایع دیگر که شرکت مشاوره­ ا­ی تأسیس کرده­‌اند. برای هر کدام از این گروه‌ها، عوامل اصلی تعیین‌کننده­‌ی نیروی رقابتی مرتبط با آن گروه خاص، بررسی می‌‌شوند (شکل ۱).

رقبای صنعت یا رقابتی داخلی

نمونه­‌ای از رقیب صنعت مشاوره‌ی مدیریت وجود ندارد. این صنعت متشکل از جمعیتی ناهمگن از ارائه‌دهندگان خدمات مشاوره‌ی مدیریت است. میان بازیگران اصیل و ناب این صنعت و کسانی که مشاور مدیر، شغل دوم آنها به حساب می‌‌آید، تفاوت قایل می‌شویم.

در این مقاله، منظور بازیگران اصیل و ناب است؛ شرکت‌ها و کارورزان مستقلی که منحصراً بر خدمات مشاوره‌ی مدیریت تمرکز می‌‌کنند. از آنجایی که قلمرویی جهانی مدنظر است، بازیگران اصیل با حضور جهانی را کانون توجه خود قرار می‌دهیم.

شکل ۱-  ارکان ساختار صنعت مشاوره‌ی مدیریت

  عوامل تعیین کننده در رقابت

پورتر میان ۱۱ عامل تعیین کننده در شدت رقابت میان رقبای یک صنعت، تمایز قایل شد که در جدول ۱ به اختصار به آن پرداخته شده است. هر چه شدت رقابت بالاتر باشد، فشار بر سوددهی رقیب، بیشتر است.

جدول ۱  عوامل تعیین کننده رقابت

عوامل تعیین‌کننده در قدرت چانه‌زنی خریدار

در جدول ۲، به عوامل تعیین کننده در قدرت چانه‌زنی خریداران، اشاره شده است.

جدول ۲  عوامل تعیین کننده در قدرت چانه‌زنی خریداران

عوامل تعیین کننده در حساسیت خریدار نسبت به قیمت

جدول ۳، طرح و نمای عوامل تعیین کننده در حساسیت خریدار نسبت به قیمت را نشان می‌دهد.

جدول ۳   عوامل تعیین کننده در حساسیت خریدار نسبت به قیمت

تأمین‌کنندگان

مشاوره‌ی مدیریت، یک خدمت دانش محور است. مهمترین ورودی این صنعت و مشاور مدیر، افرادی حائز دانش و شایستگی­‌های پردازش دانش برای حل مسایل و پیاده­‌سازی راهکارها، هستند. پیش­‌نیازهای مربوط به انتخاب افراد بسته به نوع مشاوره، متنوع است؛ مشاوره‌ی مبتنی بر هوش و ذکاوت، مشاور مدیر مجرب؛ مشاوره‌ی مبتنی بر رویه‌های کار. مهمترین تأمین‌کنندگان شرکت‌های مشاوره‌ی مدیریت، افراد جویای کار هستند.

البته، تأمین‌کنندگان دیگری هم هستند. برای مثال، معمولاً شرکت‌های مشاور مدیر، دفاتری اجاره می‌‌کنند، رایانه و دیگر تجهیزات اداری می‌خرند، خودروهایی برای شرکت خود  اجاره می‌‌کنند، بلیط هواپیما می‌خرند و از هتل‌ها و رستوران‌ها استفاه می‌‌کنند. علاوه بر این، ممکن است به برون‌سپاری فعالیت‌هایی نظیر تحقیقات (بازار) و خدمات (کارهای) اداری دست بزنند. هرچند، در این بخش، تمرکز بر افراد است. جدول ۴، عوامل تعیین کننده در قدرت تأمین‌کننده را نشان می‌دهد.

جدول ۴  عوامل تعیین کننده در قدرت تأمین‌کننده

تازه واردان به صنعت مشاوره

تازه واردان به صنعت مشاور مدیر ممکن است اَشکال متفاوتی داشته باشند. نوعی از این تازه واردان، فارغ‌التحصیلان شرکت‌های مشاوره‌ی مدیریت قدیمی‌ هستند که شرکت شخصی خود را تأسیس کرده اند. این افراد ممکن است به طور مستقل کار کنند یا شرکت مشاوره‌ی مدیریت جدیدی راه اندازی کنند. شرکت‌های بِین و مشاوران رولاند برگر استراتژی[۱]، را افراد فارغ التحصیل از شرکت BCG تأسیس کردند. نوع دیگری از تازه واردان، شرکت‌های صنایع دیگر هستند که دست به تأسیس شرکت مشاوره­ای تابعه، می‌زنند.

شرکت IBM مثالی از این نوع است. شرکت IBM، شرکتی فعال در زمینه­ی IT بود که در سال ۱۹۹۱ پس از آنکه دولت تحریم ۱۹۵۶ مربوط به این شرکت را برداشت (وزارت دادگستری آمریکا، قانون ضدانحصاری را در سال ۱۹۸۲ملغی اعلام کرد) وارد صنعت مشاوره‌ی مدیریت شد. جدول ۵ ، به تشریح عوامل تعیین کننده در تهدید ناشی از تازه واردان به صنعت می‌‌پردازد.

جدول۵   عوامل تعیین کننده در تهدید ناشی از تازه واردان به صنعت مشاوره

جایگزین‌ها

اینکه خریداری (مشتری) خود مشکلش را حل و راه‌کار آن را پیاده سازی کند، جایگزینی برای مشاور مدیر محسوب می‌‌شود. اینجا پای تصمیم ساختن یا خریدن[۲] در میان است: یا خودت انجام بده یا مشاور مدیریتی از خارج از سازمان، استخدام کن. ممکن است خریدار خود کارهای مشاور مدیر را انجام دهد.

یک راه آن است که ارباب رجوع در سازمان خود یک واحد داخلی مشاوره راه‌اندازی کند. جایگزین دیگرِ مشاور مدیر، شرکت‌هایی هستند که دسترسی افراد مشاور مستقل را برای مشتریان فراهم می‌سازندن. مشتری به جای آنکه از یک شرکت مشاوره‌ی مدیریت کمک بگیرد، تیمی‌ از فارغ‌التحصیلان مشاوره گرد هم می‌‌آورد. جدول ۶ عوامل تعیین کننده در تهدید ناشی از جایگزین‌ها را نشان می‌دهد.

جدول ۶  عوامل تعیین کننده در تهدید ناشی از جایگزین‌ها

[۱] Roland Berger Strategy Consultants

[۲] make or buy